türkiye’de yağlı güreş genel olarak 3 topluluk tarafından yapılır&sevilir:
- balkan göçmenleri (özellikle pomaklar)
- kafkas göçmenleri (özellikle abhazlar ve çerkesler)
- yörükler
tabii günümüzde artık kesin ayrımlar yok, özellikle ekonomik kaygılarla minderden yağlıya geçiş yapanlar nedeniyle her toplumdan pehlivan çıkmakta ancak yukarıda saydığım topluluklarda oturmuş bir yağlı güreş kültürü ve sevgisi vardır.
neden yörükler?
öncelikle şunu söyleyeyim, yağlı güreş sadece edirne’de yapılmadığı gibi doğuş yeri de trakya değildi. bu spor, 13. yüzyılın başlarında güneybatı anadolu’da doğmuştu. o dönemde karakucak güreşi yapan türklerin, gündelik hayatta sivrisineklerden korunmak için vücutlarına zeytinyağı süren yerli halktan esinlenerek yarattığı bir spordur yağlı güreş. hatta, sivrisineklerden korunmak için kendileri de yağlanan türk askerlerinin kazara bulduğu bir spor olabilme ihtimali de çok yüksek.
dikkat edilirse, antalya’daki, elmalı yağlı güreşleri, kırkpınar’dan daha eskidir (elmalı 658, kırkpınar 648). eh antalya’da yörükler fazladır. zaten şu anda türk yağlı güreşinin lokomotifi antalya’dır.
neden balkan göçmenleri?
bu konuda kesin bilgiden çok kendi fikrimi söyleyeceğim. yağlı güreşin balkanlara akıncılar tarafından götürüldüğü bir gerçek. buradaki halkın bu sporu tutmasının, eski yunan ve bizans’ta vücudun kum ve yağla ovularak yapılan güreşe alışık olmalarından kaynaklandığını düşünüyorum. osmanlı döneminde trakya ve rumeli yağlı güreşin 1 numaralı yeriydi. özellikle pomaklar en iyi pehlivanları çıkarırdı (misal kel aliço). balkan savaşları sonrası rumeli halkları türkiye’ye göç ettiklerinde yağlı güreşi de beraberlerinde getirdiler.
neden kafkas göçmenleri?
ben de abhaz ve gürcü kökenli biri olarak bu soruya yanıt vermekte zorlanıyorum. kişisel fikrim, çok koyu ataerkil bir toplum olan kafkas halklarının, son derece maço olan ve erkekliği yücelten yağlı güreşi kendilerine yakın bulması. aynı şekilde yağlı güreşteki dini motiflerin de türkiye’ye göç eden müslüman çerkesleri etkilediği düşünülebilir. balkan göçmenlerinin yağlı güreşle tanışması balkan göçmenleri sayesinde olmuştur biraz. zaten artvin dolaylarında kalan gürcüler mesela karakucak yapmaya devam etmişti. ayrıca sanırım güreş sevgisi biz kafkas halklarında babadan oğula genetik olarak geçiyor.
türkiye’de yağlı güreşin yayılımı
dilerseniz türkiye’de hangi bölgelerde yağlı güreş yapıldığını, nedenleriyle mercek altına alalım (tabii yapılan çok il var ama pehlivan sayısının fazla olduğu ve turnuvalarda başarı elde eden illeri veriyorum):
trakya illeri (kırklareli, tekirdağ, edirne): balkan göçmenlerinin yaşadığı yerler. yağlı güreşin en popüler olduğu il kırklareli, en az yapıldığı yer-kırkpınar’a rağmen- edirne’dir.
kocaeli-sakarya: bir dönem yağlı güreşin başkenti olan karamürsel’de balkan göçmenlerinin ağırlıklı olması tesadüf müdür? sakarya’da yağlı güreş akyazı, hendek ve söğütlü’de ağırlıklıdır ki oralar da balkan-kafkas halkları yaşar.
çanakkale-balıkesir-kısmen bursa: burada manavların da güreşe ilgisi var. bu bölgenin zeytinyağı açısından zengin olması ilgiyi doğal olarak artırıyor.
antalya-muğla-burdur-manisa: yörüklerin yaşadığı yerler.
batı ve orta karadeniz: burası ilginç. mesela batı karadeniz’de zonguldak’ta yağlı güreş yaygındır. sonra araya kastamonu ve sinop girer buralarda ilgi yoktur. sonra samsun, tokat ve ordu’da yağlı güreş çok yapılır. hem zonguldak hem samsun-tokat hattının ortak özelliği? kafkas göçmenlerinin ağırlıkta olması. giresun’dan sonrası güreşle son derece alakasız yerlerdir. artvin ise karakucak’ın başkenti olur.
batı ankara: beypazarı ve nallıhan civarı. melih gökçek’in çabalarıyla ankara’nın merkezinde de popüler olmaya başladı.
türkiye’de ordu-hatay hattının doğusunda yağlı güreş yapılmaz. tek istisna, yılda 1 kez düzenlenen erzurum kaleiçi yağlı güreşleri’dir. orada da alt boylar karakucak, başpehlivanlar yağlı güreş yapar.
balkanlar’da yağlı güreş
ata sporumuz balkanlar’da halen yapılmaktadır...
- yunanistan ve bulgaristan’da türklerin bulunduğu yerlerde yapılmakta. ancak burada yunan ve bulgar pehlivanlar da güreşmekte. bununla birlikte türk pehlivanlarla baş edebilecek durumda değiller.
- makedonya: balkanlar’da yağlı güreşin en popüler olduğu ülke. çoğunlukla ülkenin kuzey kısımlarında arnavutlar tarafından yapılır. makedon halkı yağlı güreşi bilir ancak ‘arnavut sporu’ diyerek sevmez.
- kosova: arnavutlar tarafından genelde prizren taraflarında yapılmakta.
